Serwis internetowy Gmina Susz

               Lokacja Susza na terenie dawnej osady pruskiej, zwanej Susse, miała miejsce w 1305 roku. Jako część kapitulna ziem krzyżackich, w 1319 roku osada otrzymała prawa miejskie i nazwę Rosenberg, która przetrwała do 1945 roku. Ślady starego grodziska kryją się w niewielkich dwóch wzgórzach, na terenie parku miejskiego, nad jeziorem Suskim.

Wybór miejsca lokalizacji podyktowany był dogodnymi warunkami terenowymi. Susz został otoczony murem oraz rowem, o czym informuje odnowiony dokument lokacyjny. Wtedy też w południowo wschodniej stronie miasta zaczęto budowę kościoła farnego, który od samego początku aż do dnia dzisiejszego góruje nad miastem.

W XV i XVI wieku częste wojny pomiędzy władcami polskimi a mistrzami krzyżackimi doprowadziły do niemal całkowitego zniszczenia miasta. W kolejnym stuleciu, król Szwecji Gustaw II Adolf, dążąc do opanowania Bałtyku, w wyniku wojny z Polską znalazł się w 1628 roku w okolicach Susza. Szwedzi wymuszali kontrybucje wojenne, a podczas wojny miasto ograbiono. Na początku wieku XVIII mieszkańców zdziesiątkowała dżuma.

Wiek XIX także nie oszczędził miasta, a okupacja francuska w latach 1806-1807 zrujnowała je finansowo i gospodarczo. W pobliskim Kamieńcu mieściła się wówczas główna kwatera wojsk francuskich, w której przebywał Napoleon. Po klęsce cesarza Francuzów do Susza wkroczyły wojska rosyjskie. Pomimo to, największy rozwój miasta nastąpił właśnie w XIX wieku. Powstała fabryka tabaki, cegielnia i koszary wojskowe, kilka dróg oraz szpital i połączenie kolejowe. W miejscowej drukarni wydawano lokalne czasopismo „Rossenberg Kreiszeitung”. Wybudowano także szkołę i browar, a na początku XX wieku rzeźnię, mleczarnię i pocztę oraz elektrownię i halę sportową przy szkole. Wraz z rozwojem gospodarczym rosła liczba mieszkańców, których w 1939 roku było już 4481. Wyzwolenie tych ziem w czasie II wojny światowej doprowadziło do zniszczenia miasta i jego okolic. Swój obecny kształt miasto zawdzięcza rozbudowie na przełomie lat 70/80 tych.

Małe miasteczko, leżące na Pojezierzu Iławskim, pomimo ogromnych zniszczeń wojennych (ok. 80% zabudowań), nadal może poszczycić się kilkoma ciekawymi zabytkami architektury i sztuki sakralnej. Susz zachował czytelny, nawarstwiający się historycznie układ przestrzenny. Stare miasto o kolistym kształcie (wynikającym z ukształtowania terenu), z kwadratowym rynkiem pośrodku (dawniej z ratuszem i ławami kupieckimi), powstało w XIV wieku. Z tego też okresu pochodzą zachowane fragmenty murów obronnych, które świadczą o warownym charakterze miasta. Kościół (dziś Sanktuarium) św. Antoniego to zabytek klasy zerowej i prawdziwa perełka sakralnej architektury średniowiecznej XIV stulecia. Zbudowany w układzie krzyżowym, został ulokowany przy murach obronnych w ich południowej części, a nie, jak to zwykle bywało, w centrum na rynku. Wpłynęło na to położenie miasta na terenach podbojów Zakonu Najświętszej Marii Panny. Kościół szczyci się nie tylko relikwiami świętego, sprowadzonymi z Padwy, ale również doskonale zachowanymi freskami, barokowym ołtarzem i lożą kolatorską rodu Finkensteinów, ozdobioną scenami biblijnymi.

Drugim kościołem na terenie miasta jest wybudowany w 1905 roku kościół Św. Rozalii. Jego pełnej konsekracji dokonał ówczesny biskup warmiński Augustyn Bludau. Autorem projektu kościoła był architekt Gebhard z Gdańska, któremu powierzono także kierownictwo budowy. Ze względu na położenie działki na skraju miasta, na ówczesnym przedmieściu prabuckim, zrezygnowano z orientowania budowli. Stanęła ona fasadą do obecnej ulicy Słowiańskiej, dzięki czemu niejako przybliżyła się do centrum miasta i lepiej wpisała się w jego panoramę.